Antykoncepcja hormonalna

Antykoncepcja hormonalna to jedna z wygodniejszych, powszechniejszych i pewnością najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży. Swoje zaufanie pokłada w niej wiele kobiet, decydując się na stosowanie doustnych tabletek antykoncepcyjnych, plastrów antykoncepcyjnych, wkładek lub implantów antykoncepcyjnych czy też zastrzyków hormonalnych. Dobór metody powinien zostać dokonany wspólnie z lekarzem ginekologiem i dopasowany do potrzeb konkretnej kobiety.

Pomimo wysokiego poziomu skuteczności antykoncepcji hormonalnej, określanego na przeszło 99%, to i tak znajdą się kobiety, które przy jej stosowaniu zaszły w ciąże i urodziły dzieci. Tak więc, jak w powiedzeniu, jeśli zależy nam na całkowitej pewności, że nie urośnie nam wielki brzuch, najlepiej wybrać wstrzemięźliwość i szklankę wody. Jednak nie o to nam przecież chodzi.

Zawarte we wszystkich tych preparatach hormony, nie są obojętne dla kobiecego organizmu. Powinnyśmy więc posiadać całkowitą świadomość tego, jak działają i jakie mogą występować skutki uboczne.

We wszystkich produktach, które służą antykoncepcji hormonalnej, zawarte są odpowiednie dawki syntetycznych hormonów płciowych. Wywołują one zjawisko określane sprężeniem ujemnym zwrotnym, co prowadzi do zahamowania w organizmie kobiety wydzielania gonadotropin (FSH oraz LH) przez układ podwzgórze – przedni płat przysadki mózgowej. A mówiąc bardziej zrozumiale – zatrzymują owulacje, co sprawia, że u kobiety nie występują cykle menstruacyjny, a tym samym dni płodne.

Jakie hormony wykorzystuje ten rodzaj antykoncepcji?

Preparaty dostępne dla kobiet w ramach antykoncepcji hormonalnej zawierają w swoim składzie sztucznie wytworzone substancje. Mają one jednak niemal identyczne działanie jak te, które w sposób całkowicie naturalny wytwarza damski organizm. Powszechne jest wykorzystywanie hormonu należącego do grupy estrogenów – etynyloestriadiolu, jak również hormonu należącego do progestagenów. W większości dostępnych na rynku preparatów znajdujemy połączenie jednego i drugiego hormonu, niektóre zawierają jedynie hormon należący do progestagenów.

Czyta więcej na temat;

Miesiączka po porodzie

Jak działa antykoncepcja hormonalna?

1. Hamuje owulacje — to jej najważniejsze i najbardziej pożądane działanie. Zastosowanie sztucznych hormonów prowadzi do „oszukania” organizmu, nabierają się przede wszystkim jajniki, które na skutek obecności tych substancji przechodzą w stan uśpienia i nie dochodzi do comiesięcznego uwalniania komórki jajowej. Dzięki temu, gdy po stosunku w drogach rodnych kobiety znajdują się plemniki, nie ma szans, aby doszło do zapłodnienia.
2. Obecność sztucznych hormonów w drogach rodnych kobiety skutkuje spowolnieniem transportu jajowodowego. Oznacza to, że komórka jajowa po wydostaniu się z jajnika nie jest „popychana” na spotkanie z plemnikiem.
3. Wzrost gęstości śluzu w drogach rodnych kobiety – zjawisko to również jest powodowane przez obecność sztucznych hormonów. Doprowadza do tego, że plemniki nie mogą się poruszać i przemieszczać w stronę komórki jajowej, grzęzną w gęstym śluzie. Konsekwencją jest, że nawet jeśli dochodzi do uwolnienia komórki jajowej, to spotkanie komórek męskich i żeńskich jest bardzo utrudnione.
4. Zmianie ulega również błona śluzowa macicy, dzięki czemu nie ma możliwości zagnieżdżenia się zarodka w jej ścianach, w sytuacji, gdyby doszło do jego powstania.

Głównym odpowiedzialnym za przedstawione powyżej mechanizmy działania jest progestagen. Estrogen wpływa na zahamowanie owulacji i dodatkowo wzmacnia działanie progestagenu, co umożliwia znaczące zmniejszenie podawanej dawki hormonów, dla uzyskania identycznego efektu.

Jakie znamy metody antykoncepcji hormonalnej?

• Tabletki antykoncepcyjne – wygodne w stosowaniu, choć dla niektórych pań kłopotliwe bywa pamiętanie o ich codziennym, regularnym przyjmowaniu, zawsze o tej samej porze. Wyróżniamy pigułki dwuskładnikowe oraz jednoskładnikowe, tzw. mini pigułki.
• Antykoncepcyjny krążek dopochwowy – poziom jego skuteczności jest różnie oceniany. W Polsce cieszy się małą popularnością.
• Plastry antykoncepcyjne – nieco wygodniejsze rozwiązanie od tabletek, bo naklejony plaster wystarcza na dłużej. Jednak również należy pamiętać o jego zmianach i pilnować, aby się nie odkleił. Dodatkowo jest on widoczny, co nie każdej kobiecie odpowiada.
• Zastrzyki hormonalne – wykonuje się je co pewien czas, zwykle około 3 miesięcy. Maja wysoki poziom skuteczność, choć zdarzały się przypadki ciąż pomimo ich stosowania. Konieczne jest pilnowanie regularności.
• Implant hormonalny.
• Pigułka 72 godziny po – to tabletka zawierająca wyższą dawkę hormonów, którą można przyjąć do 72 godzin po odbyciu stosunku, który w naszym mniemaniu mógł skończyć się zapłodnieniem. To rozwiązanie w sytuacji, gdy poniesie nas namiętność, ale nie chcemy od razu zachodzić w ciążę.
• Wewnątrzmaciczna wkładka, która uwalnia hormony – jest dwojakim zabezpieczeniem, po pierwsze mechanicznym, zbliżonym do popularnej spirali, z drugiej strony hormonalnym, gdyż po umieszczeniu w macicy cały czas miejscowo uwalnia hormony. Działają one bezpośrednio na błony śluzowe, co zwiększa ich skuteczność względem tabletek, a dodatkowo nie ma ryzyka, jak przy tabletce, że nie dojdzie do wchłonięcia w wyniku wymiotów lub biegunki i hormony nie muszą, jak w przypadku tabletek przechodzić przez układ pokarmowy.

Pigułka jednoskładnikowa

Jest to preparat zawierający w swoim składzie tylko jeden hormon – progestagen. Takie rozwiązanie umożliwia stosowanie ich w czasie karmienia piersią. Tabletki te zachowują naturalny rytm cyklu owulacyjnego, występuje również jajeczkowanie. Najważniejszym mechanizmem ich działania jest znaczące zwiększanie gęstości śluzu szyjkowego, co stanowi znaczne utrudnienie dla plemników w wędrówce do komórki jajowej.

Opakowania zawierają 28 tabletek, wiec konieczne jest ich przyjmowanie każdego dnia, o tej samej porze, bez robienia 7-dniowej przerwy. Najskuteczniejsza bariera śluzowa przed dostępem plemników pojawia się po upływie około 4 godzin od przyjęcia tabletki, wskazane jest zatem dopasowanie czasu jej przyjmowania do swoich zwyczajów seksualnych z partnerem.

Jeśli nastąpi sytuacja, że zapomnimy o przyjęciu jednej lub kilku tabletek, bądź też dojdzie do opóźnienia w jej połknięciu o więcej jak 3 godziny, to przez kolejne 7 dni należy stosować dodatkowe zabezpieczenie. Przyjmowanie mini pigułek można rozpocząć już po 3 tygodniach od porodu. Są bezpieczne przy karmieniu piersią.

Ten rodzaj antykoncepcji wykazuje pewne wady i skutki uboczne. Przede wszystkim zachodzi konieczność przyjmowania pigułek dokładnie co do godziny, jeśli spóźnimy się o 3 godziny, to znacząco wzrośnie ryzyko ciąży.

Stosowanie wiąże się również dość często z działaniami niepożądanymi, takimi jak: zaburzenia cyklu, plamienia między miesiączkowe, depresja, u kobiet, które mają do niej predyspozycje, przyrost masy ciała w początkowej fazie stosowania preparatu, silniejsze niż dotychczas przetłuszczanie się włosów, pojawienie się trądziku czy osłabienie libido.

Ten rodzaj tabletek wyróżnia się niższym poziomem skuteczności niż pigułki dwuskładnikowe, gdyż tutaj wskaźnik Pearla wynosi około 3, a tabletki dwuskładnikowe posiadają go na poziomie poniżej 1.

Tabletki dwuskładnikowe

Wykazują wysoki poziom skuteczności, wskaźnik Pearla wynosi mniej niż 1. Występują w nich dwa rodzaje hormonów – progestagen oraz estrogen. Tabletki przyjmuje się przez kolejnych 21 dni, następnie konieczne jest zrobienie 7-dniowej przerwy i rozpoczęcie nowego opakowania. Początek przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych następuje zawsze w pierwszym dniu miesiączki. Pomiędzy 2 a 4 dniem przerwy powinno pojawić się krwawienie.

W czasie trwania 7- dniowej przerwy zachowane zostaje antykoncepcyjne działanie metody, nie musimy więc obawiać się zbliżeń w tym czasie. Gdy minie 7 dni rozpoczynamy nowe opakowanie, nie ma tu znaczenia fakt, czy krwawienie ustąpiło, czy nadal się utrzymuje. Przerwa musi nastąpić po każdym opakowaniu tabletek dwuskładnikowych.

Na rynku występują różne rodzaje tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych. Pierwszym z nich i zarazem najczęściej stosowanym jest pigułka jednofazowa, którą wyróżnia to, że wszystkie znajdujące się w opakowaniu pigułki mają identyczny skład, więc nie ma znaczenia kolejność ich przyjmowania. Kolejne rodzaje to pigułki dwufazowe, trójfazowe oraz wielofazowe. Posiadają one odpowiednio dwa, trzy lub więcej rodzajów pigułek, w ich przypadku zachowanie odpowiedniej kolejności przyjmowania się bardzo istotne.

Do wystąpienia nieplanowanej ciąży może doprowadzić pominięcie jednej lub większej ilości tabletek, znaczące niezachowanie regularności – wydłużenia przerw w ich przyjmowaniu, znaczenie ma również dzień, w którym rozpoczniemy przyjmowanie pigułek – bezwzględnie musi to być pierwszy dzień menstruacji. Należy również pamiętać, aby nie wydłużać 7-dniowej przerwy w przyjmowaniu pigułek, bo może to odbić się na skuteczności antykoncepcji. Jeśli w ciągu 3-4 godzin od przyjęcia tabletki wystąpią wymioty lub biegunka może to obniżyć skuteczność jej działania, zaleca się wówczas stosowanie dodatkowego zabezpieczenia do końca opakowania.

Plastry antykoncepcyjne

Opakowania plastrów antykoncepcyjnych składają się z 3 sztuk, z których każdy może pozostać na skórze i skutecznie działać przez 1 tydzień. Nakleja się je kolejno przez 3 tygodnie, a następnie robi 1 tydzień przerwy. Ich działanie opiera się na uwalnianiu progestagenów bezpośrednio do skóry przez cały czas, gdy plaster jest na niej naklejony. Zastosowanie plastrów umożliwia stałe utrzymanie poziomu hormonów we krwi, jednak posiadają przewagę nad tabletkami, gdyż nie obciążają wątroby.

Naklejanie plastra powinno zawsze odbywać się w ten sam dzień tygodnia. Można go umieścić na górnej, zewnętrznej części ramienia, na podbrzuszu, barku, pośladku lub łopatce. Forma podania hormonów, w przypadku plastrów antykoncepcyjnych pozwala na wykorzystanie zdecydowanie mniejszych ich dawek niż przy antykoncepcji doustnej. Jest to metoda z pewnością wygodna, nie nakazuje codziennego pamiętania o przyjęciu kolejnej tabletki i nie ma wpływu na naszą aktywność. Dodatkowo terapia może zostać przerwana w dowolnym momencie poprzez odklejenie plastra.

Tabletka 72-godziny po

Jest to antykoncepcja awaryjna. Znajduje zastosowanie w sytuacjach, gdy tradycyjnie stosowane rozwiązania zawiodły lub nie jesteśmy ich pewne. Pigułka działa już po zapłodnieniu jednak przed implantacją, co sprawia, że według polskiego prawa jest legalną formą antykoncepcji. Jeśli doszło do sytuacji, która zagraża wystąpieniem niechcianej ciąży, to kobieta ma 72 godziny na udanie się do ginekologa, poproszenie o receptę, zrealizowanie jej i zażycie.

Antykoncepcyjny krążek dopochwowy

Niewielki krążek, który kobieta umieszcza w pochwie na okres 21 dni, w których trakcie uwalnia on progestageny. Przez cały czas pozostaje on niewyczuwalny zarówno dla kobiety, jak i dla partnera. Po upływie 21 dni kobieta musi usunąć krążek, przeczekać 7-dniowe krwawienie i po jego zakończeniu umieścić w pochwie nowy. Ważne jest, aby włożyć go w tym samym dniu tygodnia jak w poprzednim cyklu.

Implanty antykoncepcyjne

Metoda ta polega na wszczepieniu pod skórę niewielkiego pręcika, który stale uwalnia progestageny. Aplikuje się go na okres 5 lat, po ich upływie należy dokonać jego usunięcia i ewentualnie zdecydować się na założenie nowego. Jeśli dojdzie do pojawienia się silnie uciążliwych działań niepożądanych, istnieje możliwość wcześniejszego usunięcia implantu przez lekarza.

Zastrzyk antykoncepcyjny

Ta metoda antykoncepcji polega na domięśniowym podawaniu progestagenów. Zastrzyki wykonywane są np. w pośladek. Powodują one zgęstnienie śluzu szyjkowego, zahamowanie owulacji, jak również uniemożliwiają implantację jajeczka w błonie śluzowej macicy.

Zależnie od tego, jaka substancja zostanie zastosowana, zachodzi konieczność powtarzania zastrzyku w odstępach od 8 do 12 tygodni. Pierwszy zastrzyk powinien zostać wykonany pomiędzy 1 a 5 dniem cyklu. W pierwszym dniu uzyskujemy natychmiastową skuteczność antykoncepcyjną, w kolejnych zaleca się stosowanie dodatkowego zabezpieczenia przez okres 8 kolejnych dni.

Zastrzyki antykoncepcyjne wykazują wyższy poziom skuteczności w zapobieganiu niechcianym ciążom niżeli tabletki. Wynika to głównie z faktu, iż tutaj kobieta nie ma przymusu pamiętania o regularnym przyjmowaniu substancji.

Niestety zastrzyki mają również wady. Przede wszystkim, jeśli w wyniku ich zastosowania dojdzie do wystąpienia jakichkolwiek działań niepożądanych, to nie ma możliwości przerwania terapii, bo jest ona już w organizmie i musimy poczekać, aż przestanie działać, czyli około 2-3 miesiące.

Wśród możliwych działań niepożądanych wymienia się: mdłości, zawroty i bóle głowy, nieregularne oraz przedłużające się krwawienia, przyrost masy ciała czy torbiele jajników.

Zalety antykoncepcji hormonalnej

Udowodnione zostało, że stosowanie antykoncepcji hormonalnej nie wpływa negatywnie na poziom płodności kobiet. Planować poczęcie i starać się o dziecko można już w czasie trwania pierwszego cyklu od momentu, gdy odstawimy tabletki. Ważną informacją jest również iż kobiety, które wcześniej stosowały antykoncepcję hormonalną, rodzą tak samo zdrowe dzieci, jak ich koleżanki, które z tej metody nie korzystały. Pośród najważniejszych zalet wymienia się:

• Wysoki poziom skuteczności metod antykoncepcji hormonalnej (0,2-1 wskaźnik Pearla),
• Można zajść w ciąże bezpośrednio po zakończeniu stosowania metody,
• Metody te są wygodne w stosowaniu, nie wpływają na jakość pożycia pomiędzy partnerami i pozwalają na spontaniczność,
• Cykle stają się bardziej regularne,
• Krwawienia miesiączkowe stają się zdecydowanie mniej obfite, spada również nasilenie dolegliwości związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego,
• Antykoncepcja hormonalna zmniejsza ryzyko raka jajnika oraz raka endometrium,
• Zmniejszeniu ulega również ryzyko torbieli jajnika oraz ciąży pozamacicznej,
• U osób stosujących antykoncepcję hormonalną notuje się mniej przypadków zapaleń miednicy mniejszej.

Jakie skutki uboczne może wywołać antykoncepcja hormonalna?

• Szybko przetłuszczające się włosy,
• Pojawienie się trądziku,
• Pojawienie się nadmiernego łojotoku,
• Występowanie plamień oraz krwawień pomiędzy miesiączkami,
• Nudności,
• Wymioty,
• Wzdęcia,
• Bóle głowy,
• Przyrost masy ciała,
• Wzrost ciśnienia tętniczego,
• Grzybica pochwy,
• Bóle sutków,
• Pojawienie się pogorszenia nastroju, drażliwości, a u niektórych kobiet nawet depresji,
• Spadek libido – zdecydowanie mniejsza ochota na seks,
• Powikłania zakrzepowo-zatorowe, które mogą stanowić zagrożenie dla życia,
• Powiększenie się żylaków w obrębie kończyn dolnych,
• Choroba niedokrwienna serca u kobiet palących papierosy przed 35 rokiem życia,
• Zaburzenia gospodarki tłuszczowej organizmu – większa ilość złego cholesterolu LDL,
• Wzrost ryzyka zachowania na raka piersi oraz raka szyjki macicy.

Działania niepożądane mogą wystąpić, ale nie muszą. Niekiedy silniej eksponują się na początku stosowania danej metody, a z czasem słabną. Mimo wszystko antykoncepcja hormonalna we wszystkich swoich formach uchodzi za niezwykle wygodną i skuteczną. A pośród licznych metod każdy znajdzie odpowiednią dla siebie.

Antykoncepcja hormonalna - skuteczność - wskaźnik Pearle'a

Czytaj również:

Kubeczki menstruacyjne - tanie, zdrowe, ekologiczne

Spanie bez bielizny jest zdrowe, a płyny do higieny intymnej szkodzą

Autor