Wody płodowe - wielowodzie

Wszystko w przyrodzie stara się zachować równowagę. Podobnie jest z płynem owodniowym w czasie ciąży. Istotna jest właśnie równowaga między jego wytwarzaniem, a usuwaniem tak, by zachowywał określoną dla danego etapu ciąży objętość. Jak wiesz, ilość wód płodowych zmienia się w trakcie trwania ciąży. Gdy rozwija się ona prawidłowo, płynu owodniowego przybywa systematycznie, a jego objętość w trzecim trymestrze nie powinna przekroczyć 2 litrów. Jeśli jest go więcej, możemy mieć do czynienia z sytuacją niepożądaną, zwaną wielowodziem. Jak często się to zdarza, skąd się bierze i jakie może mieć konsekwencje? Sprawdźmy. 

O wielowodziu mówimy, gdy ilość wód płodowych w macicy przekracza 2 litry, lub gdy indeks AFI (indeks płynu owodniowego) przekracza wartość 25 (a pod koniec ciąży już 20). Ilość płynu owodniowego określana jest przez lekarza na podstawie badania USG, który dokonuje również jego oceny. Według lekarzy, wielowodzie występuje u 1 na 100 ciężarnych kobiet i najczęściej, sytuacja ta ma miejsce w trzecim trymestrze ciąży.  

Płyn owodniowy - skąd wiadomo ile go jest?

Płyn owodniowy wytwarzany jest z pomocą skóry, układu moczowego i oddechowego dziecka, natomiast usuwany jest przez układ pokarmowy  i oddechowy płodu. Po 20 tygodniu ciąży, to maluch przejmuje pracę nad regulacją ilości wód płodowych od owodni - dzieje się to głównie przez połykanie płynu (część płód zużywa do odnowy tkankowej, część wydala razem z moczem, a reszta jest wchłaniana przez łożysko).  Podczas każdego badania USG, lekarz powinien ocenić ilość wód płodowych w macicy. Na każdym etapie ciąży ta prawidłowa wartość jest inna, ale można przyjąć, że mniej więcej w połowie ciąży nie powinna ona przekraczać AFI 25, a w ostatnim trymestrze 20 cm. 

Wielowodzie - przyczyny

Nie zawsze da się to ustalić. U około 50% przyszłych mam przyczyny wielowodzia nie zostają poznane. Ale są 2 główne mechanizmy, które mogą powodować wielowodzie i które trzeba zbadać, kiedy nadmiar płynu owodniowego zostaje stwierdzony u ciężarnej:

• płód produkuje za dużo moczu (cukrzyca ciążowa, infekcje wewnątrzmaciczne, makrosomia płodu)
• płód połyka zbyt mało płynu owodniowego (wady rozwojowe, np. zarośnięcie przełyku uniemożliwiające połykanie, wady mózgu wpływające na ośrodek połykania, przepuklina przeponowa, rozszczep wargi i podniebienia).

W tych przypadkach, gdy nie udaje się ustalić przyczyny nadmiaru wód płodowych, możesz spotkać się z określeniem "wielowodzie idiopatyczne". Pamiętaj także, że wielowodzie może wystąpić także w przypadku ciąży mnogiej (szacuje się, że to około 7,5% przypadków wystąpienia tej sytuacji). 

Objawy wielowodzia

Najczęściej o wielowodziu świadczą:

• zbyt duży obwód brzucha w porównaniu z wiekiem ciążowym,
• nadmierna ruchomość płodu,
• twarda i napięta macica,
• trudności w wysłuchaniu tętna płodu.

Skutki nadmiernej ilości wód płodowych

Na szczęście występowanie wielowodzia zazwyczaj nie szkodzi dziecku. Nadmiar wód płodowych wpływa jednak negatywnie na kondycję przyszłej mamy, komplikuje przebieg porodu, a także obkurczanie się macicy po porodzie.

Zbyt duża ilość wód płodowych może:

• zwiększyć ryzyko przedwczesnego porodu, z uwagi na obciążenie mięsni i szyjki macicy,
• powodować uciążliwe bóle,
• rozciągać mięśnie macicy i osłabiać jej skurczów, powodując tym samym przedłużenie pierwszej fazy porodu,
• sprzyjać częstszym zmianom ułożenia maluszka w macicy przed porodem, co z kolei może skutkować ułożeniem miednicowym lub poprzecznym i wskazaniem do cesarskiego cięcia,
• stanowić przyczynę odklejenia się łożyska i przedwczesnego porodu,
• zwiększyć ryzyko nieprawidłowego obkurczania się macicy po porodzie, co z kolei może prowadzić do niebezpiecznych krwotoków. 

Wielowodzie - czy to się leczy?

Oczywiście, wielowodzie można leczyć, ale nie lekami. To w jaki sposób się to odbywa, zależy od konkretnej sytuacji, od dokładnej ilości płynu owodniowego, a także tempa w jakim go przybywa. Leczenie może być zachowawcze, objawowe lub inwazyjne. Czasem, konieczne staje się też wcześniejsze zakończenie ciąży.

Jeżeli stan matki i dziecka jest dobry, a wód nie przybywa w bardzo szybkim tempie, wprowadza się leczenie zachowawcze. Polega ono po prostu na oszczędzającym trybie życia, wnikliwej obserwacji i zwiększeniu częstotliwości badań lekarskich.

Jednak, jeśli wód nagle robi się bardzo dużo, niezbędna może się okazać amnioredukcja, czyli zabieg polegający na nakłuciu macicy przez powłoki brzuszne, a następnie upuszczenie nadmiaru płynu.

Uwaga na ostre wielowodzie!

Jeśli w ciągu kilku dni Twój brzuch znacznie się powiększył, a rozpieraniu towarzyszą ucisk i ból, niezwłocznie zgłoś się do lekarza. Istnieje bowiem duże prawdopodobieństwo, że doszło u Ciebie do ostrego wielowodzia (bardzo gwałtowny przyrost ilości płynu owodniowego), które jest poważnym zagrożeniem dla dalszego przebiegu ciąży, ponieważ może prowadzić do niewydolności krążenia,  obrzęku płuc, czy niedrożności przewodu pokarmowego.

Podczas badania USG lekarz określi ilość płynu owodniowego, zleci niezbędne badania (np. w kierunku wykluczenia cukrzycy ciążowej) i podejmie odpowiednie dalsze kroki. Zazwyczaj, wiąże się to także z koniecznością hospitalizacji.

Jak widzisz, wody płodowe, są naturalnym środowiskiem dla rozwijającego się w Tobie maluszka. Dlatego tak ważne jest, żebyś była świadoma ewentualnych zagrożeń i potrafiła obserwować swoje ciało w trakcie ciąży. Nie zapominaj także o regularnych badaniach , podczas których lekarz będzie w stanie ocenić ilość płynu owodniowego. Pamiętaj bowiem, że nie tylko jego nadmiar jest sytuacją nieprawidłową. Zbyt mała ilość wód płodowych, czyli małowodzie, także jest sytuacją niepożądaną.  

Zdjęcie: Fotolia by Andrey Popov

Autor