Jakie prawa ma nieletnia matka?

Szacuje się, że wśród rodzących kobiet co dziesiąta jest nieletnia. Małoletnie matki nie budzą już takich kontrowersji, jak jeszcze kilkanaście lat temu – pod względem obyczajowym sytuacja zmieniła się na plus dla młodych mam. Tym, co w tej kwestii niezmienne, jest prawo. Przeczytaj, jak w jego świetle wygląda sytuacja nieletnich matek.

Nieletnia matka

W Polsce pełnoletność osiąga się po ukończeniu 18. roku życia. Dopiero po osiągnięciu tego wieku nabywa się pełnię praw obywatelskich – w tym rodzicielskich. Do tego czasu dziecko pozostaje pod opieką rodziców lub innych opiekunów prawnych, którzy są osobami decyzyjnymi. Jako że nastolatka nie może sama o sobie decydować, wszystkie działania w czasie (np. zabiegi medyczne) ciąży wymagają zgody jej opiekuna. Taka zgoda wymagana jest także od dziewcząt, które ukończyły 16 lat.

Prawny opiekun dziecka

Opiekun prawny dziecka musi być pełnoletni. W takim przypadku, co z dziewczętami, które mają mniej niż 16 lat lub nie poślubią ojca swojego dziecka, któremu w wieku 18 lat przysługuje prawo do zostania opiekunem dziecka? Mimo iż młoda kobieta została matką w sensie biologicznym i może brać czynny udział w wychowywaniu potomka, w świetle prawa nie może decydować o swoim dziecku. Maluszek musi mieć jednak opiekuna prawnego! Kto zatem może mieć prawo do opieki nad dzieckiem nastolatki?

• ojciec dziecka - jeśli jeden z rodziców nie ma pełni praw obywatelskich, opieka nad dzieckiem przysługuje drugiemu rodzicowi. Wcześniej musi jednak nastąpić ustalenie jego ojcostwa;
• rodzice nastolatki – najczęściej opieka nad dzieckiem nieletniej matki zostaje przyznana jednemu z jej rodziców. Bywa jednak tak, że z jakichś powodów babcia czy dziadek dziecka nie są w stanie lub nie chcą zostać jego opiekunem prawnym – wówczas sąd opiekuńczy musi znaleźć inną osobę do tego celu;
• kurator – zostaje on wyznaczony w sytuacji, gdy w najbliższym otoczeniu dziecka nie można znaleźć osoby mogącej się nim zająć.

Sąd opiekuńczy wybiera opiekuna prawnego, kierując się przede wszystkim dobrem dziecka. Na pewno nie może nim zostać osoba, która:

• nie dysponuje pełną zdolnością do czynności prawnych i nie posiada pełni praw publicznych;
• nie ma prawa do wychowywania, edukowania, leczenia oraz opieki nad dziećmi;
• została pozbawiona władzy rodzicielskiej;
• została skazana za przestępstwa seksualne, obyczajowe, a także jakiekolwiek przestępstwo wobec małoletniej osoby.

Wraz z osiągnięciem pełnoletności matka dziecka nabywa prawną władze rodzicielską nad swoim dzieckiem. Wówczas sąd umorzy postępowanie opiekuńcze i zwolni opiekuna z jego obowiązków.

Opiekun prawny - ojciec

Obowiązki rodzica może także przejąć pełnoletni ojciec dziecka. Jednakże, nie nabędzie on władzy rodzicielskiej automatycznie, gdyż do uznania ojcostwa jest mu niezbędna zgoda matki dziecka. Jednakże w przypadku, gdy jest ona niepełnoletnia, nie może sama dać partnerowi takiej zgody. Musi ją zatem wyrazić opiekun prawny dziecka. Gdy takowego opiekuna nie ma, albo nie wyraża on zgody na uznanie ojcostwa wówczas ojciec dziecka może złożyć pozew o sądowe ustalenie ojcostwa. Dlatego najpierw należy złożyć wniosek o ustalenie prawnego opiekuna narodzonego dziecka, a gdy ten zostanie ustanowiony wówczas złożyć kolejny wniosek o uznanie ojcostwa.

Nieletnia matka - małżeństwo

Przekroczenie 16 roku życia uprawnia młode kobiety do wzięcia – za zgodą jej opiekunów prawnych – ślubu (mężczyźni jednak mogą żenić się dopiero po skończeniu 18 lat). Zamążpójście sprawia, że dziewczyna nabywa pełni praw obywatelskich. Nie powinno się jednak traktować ślubu tylko jako metody na osiągnięcie pełnoletności. Pochopne wstąpienie w związek małżeński może za jakiś czas negatywnie rzutować na życie młodej kobiety i jej nowej rodziny, w tym dziecka – dlatego decyzja o ślubie powinna być przemyślana i wynikać z obopólnej chęci partnerów.

Młoda mama a obowiązek szkolny

Szkoła musi umożliwić dziewczynie w ciąży i z malutkim dzieckiem ukończenie edukacji. Jeśli nie jest ona w stanie zaliczyć kluczowych egzaminów, powinna uzyskać możliwość przystąpienia do niego w innym terminie (nie później jednak, niż pół roku po planowym egzaminie). Młoda mama powinna także otrzymać odpowiednią pomoc psychologiczną. Za zgodą dyrekcji szkoły dziewczyna może mieć indywidualny tok nauczania.

Gdzie szukać wsparcia?

Jeśli młoda mama ma trudną sytuację życiową, może zwrócić się do jednej z fundacji, które wspierają samotne mamy i nieletnich rodziców: Fundacja Mama, Fundacja Młode Mamy, Mama Sama czy Stowarzyszenie Pomocy Nieletnim Rodzicom.

Zdjęcie: Fotolia by © S.Kobold All rights reserved

Autor