Bóle brzucha w ciąży

Dolegliwość znana zasadniczo wszystkim ludziom: ból brzucha. Nierzadko objaw ten budzi zaniepokojenie, szczególnie, gdy dotyczy to bólu brzucha w czasie ciąży. Symptomy te mogą pojawiać się zarówno na skutek całkowicie fizjologicznych zjawisk, jak i mogą być wywołane bardzo groźnymi problemami. Kiedy więc ból brzucha u ciężarnej nie musi budzić niepokoju, a kiedy trzeba pilnie udać się do lekarza?

Bóle brzucha w ciąży: I trymestr

W pierwszym trymestrze ciąży powoli dochodzi do różnorodnych zmian w kobiecym organizmie, które mogą prowadzić do bólu brzucha. Macica, w której rozwija się dziecko, zaczyna się powiększać. Już to zjawisko może stanowić przyczynę bólu brzucha, oprócz tego naciągane mogą być więzadła utrzymujące macicę i to również może być źródłem bólu. 

Bóle brzucha w ciąży: II trymestr

Podczas drugiego trymestru ciąży następuje dalszy, coraz znaczniejszy wzrost macicy, czyli i dziecka. Zjawiska te prowadzić mogą do ucisku różnych narządów m.in. jelit, dlatego może to stanowić przyczynę bólu brzucha w ciąży.

Istotne dla pojawiania się bólu brzucha u ciężarnej są również zmiany hormonalne, do których dochodzi w jej organizmie. W ciąży znacząco wzrasta poziom progesteronu. Hormon ten jest niebywale istotny dla prawidłowego rozwoju ciąży, jednakże wywiera on również wiele innych działań. Podwyższony progesteron wpływa na czynność przewodu pokarmowego. Za jego pośrednictwem dochodzi do spowolnienia perystaltyki jelit, przez co może w nich zalegać pokarm – sprzyja to zarówno występowaniu zaparć, jak i wzdęć, a te właśnie problemy bywają jedną z przyczyn bólu brzucha.

Na pojawianie się bólu, czy dyskomfortu ze strony brzucha u przyszłej matki ma również wpływ jej dziecko. Około 18.-20. tygodnia ciąży zaczynają być odczuwalne ruchy rozwijającego się płodu – początkowo ciężarna może je odczuwać jako nieprzyjemne skurcze, później przyszła matka zazwyczaj nabiera już świadomość, że to, co odczuwa, to kopnięcia czy też wzmożona ruchliwość jej malca.

Bóle brzucha w ciąży: III trymestr

W ostatnim trymestrze ciąży również dochodzi do powiększania się macicy, jak i samego dziecka. Ogólnie podczas ciąży macica powiększa się nawet stokrotnie – doskonale tłumaczy to więc, że zmiany rozmiarów tego narządu mogą prowadzić do bólów brzucha w ciąży.

Około 20. tygodnia ciąży pacjentki mogą doświadczać pewnych specyficznych skurczów macicy. Określane są one mianem skurczów Braxtona-Hicksa i mają one na celu przygotowanie macicy do porodu. Cechą takich skurczów jest to, że są one nieregularne, pojawiają się rzadko (około 1, maksymalnie 2 na godzinę) i są one niebolesne.

Częstość pojawiania się skurczów, mogących być przyczyną bólu brzucha w ciąży, wzrasta wraz z zaawansowaniem ciąży. Około 38. tygodnia ciąży występują skurcze przepowiadające, które mogą być związane nawet z silnym bólem. Siła tych skurczów rośnie tym bardziej, im bliżej jest do porodu. Ostatnią przyczyną bólu brzucha u ciężarnej są skurcze porodowe. Przed ich wystąpieniem (typowo dwie doby przed porodem) dochodzi do odejścia czopu śluzowego, który wcześniej ochraniał wejście do macicy. Skurcze porodowe można poznać po tym, że są one regularne i ich siła jest większa od skurczów przepowiadających, oprócz tego towarzyszyć im może ból ze strony odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

Z jakich innych przyczyn może w ciąży boleć brzuch?

Ból brzucha u ciężarnej spowodowany może być różnymi patologiami związanymi z ciążą. Pojawiający się kilka tygodni po zapłodnieniu silny brzucha, któremu towarzyszy krwawienie z dróg rodnych, może być związany z ciążą ektopową (pozamaciczną). Przyczyną silnego bólu może być również i poronienie. Innymi patologiami, które mogą być potencjalnymi przyczynami bólu, pojawiającymi się u ciężarnych z bardziej zaawansowaną ciążą, są przedwczesne oddzielenie się łożyska, czy stan przedrzucawkowy, ale i poród przedwczesny.

Kobieta spodziewająca się dziecka wciąż pozostaje pacjentem, u którego mogą wystąpić choroby pojawiające się nie tylko w przebiegu ciąży. Może być to napad kolki żółciowej, związany z dolegliwościami bólowymi zlokalizowanymi w okolicy prawego łuku żebrowego, które mogą pojawiać się szczególnie po zjedzeniu posiłku bogatego np. w tłuszcze. Przyszła matka może cierpieć również na zapalenie wyrostka robaczkowego, napad kolki nerkowej, zakażenie układu moczowego, czy chorobę wrzodową żołądka lub zapalenie trzustki. Do listy potencjalnych schorzeń prowadzących do bólów brzucha w ciąży można dodać również nieżyt żołądkowo-jelitowy (spowodowany zakażeniami wirusowymi i potocznie określany jako grypa jelitowa), a także dolegliwości brzuszne pojawiające się na tle alergicznym.

Czy bólowi brzucha w ciąży można jakoś zapobiegać?

Bólom brzucha, które pojawiają się w związku z fizjologicznymi zmianami w organizmie ciężarnej, w pewien sposób – szczęśliwie – można zapobiegać. Wspomniałem wcześniej o wpływie progesteronu na czynność układu pokarmowego. Niwelować działanie tego hormonu, sprzyjającemu wzdęciom i spowolnieniu perystaltyki przewodu pokarmowego, można poprzez zadbanie o odpowiednią dietę. W tym celu trzeba pamiętać o spożywaniu produktów bogatych w błonnik – dzięki nim zmniejszeniu ulega ryzyko wystąpienia zaparć, które mogą być przyczyną bólów brzucha w ciąży. Zaparciom zapobiegać można również dzięki spożywaniu odpowiedniej ilości płynów – 2 litry wody dziennie dla zdrowej ciężarnej to absolutne minimum.

Nie bez znaczenia jest również aktywność fizyczna. Oczywiście – ciężarnej nikt nie zaleci biegu w maratonie czy uprawiania szermierki – aczkolwiek taka aktywność, jaką są spacery, również może wywrzeć bardzo korzystny wpływ na czynność układu pokarmowego przyszłej matki.

Kiedy zgłosić się do lekarza z bólem brzucha w ciąży?

O konieczności odwiedzenia lekarza może świadczyć przede wszystkim charakter doświadczanego przez ciężarną bólu. Ból brzucha, który jest wyjątkowo silny, utrzymuje się przez dłuższy czas i nie dochodzi do jego ustąpienia mimo przebywania w spoczynku, zdecydowanie jest bólem, który powinien skłonić kobietę do zasięgnięcia konsultacji lekarskiej.

Wskazywać na konieczność odwiedzenia specjalisty mogą również inne dolegliwości, które pojawiają się wraz z bólem brzucha w ciąży. Niepokojące są takie objawy, jak krwawienie z dróg rodnych, pojawianie się różnego charakteru upławów, czy wystąpienie znacznej twardości brzucha. Do listy tego typu dolegliwości dodać można także tzw. objawy dyzuryczne (takie jak zwiększenie częstości oddawania moczu czy uczucie pieczenia, bólu czy świądu podczas mikcji), a także wystąpienie znacznie podwyższonej temperatury, czy silnych nudności i wymiotów.

Przyszłe matki zazwyczaj bacznie obserwują swój stan zdrowia i przy podejrzeniu jakichkolwiek nieprawidłowości, zwykle decydują się one na odwiedzenie specjalisty. Takie postępowanie jak najbardziej zasługuję na pochwałę – w końcu ból brzucha w ciąży może być zjawiskiem całkowicie fizjologicznym, ale i podłożem tych dolegliwości może być wystąpienie jakiegoś poważnego schorzenia. Oprócz tego warto zaznaczyć, że ciąża to taki okres życia kobiety, w którym jakiekolwiek leki podawane są pacjentkom tylko w razie zaistnienia takiej konieczności i tylko wtedy, kiedy ich stosowanie nie będzie zagrażało dziecku lub ewentualne korzyści z terapii będą przewyższały ewentualne zagrożenia. Z tego właśnie powodu przyszła matka sama nie powinna stosować żadnych leków rozkurczowych, czy innych preparatów, które typowo stosuje się w razie wystąpienia bólu brzucha – jakiekolwiek leki łagodzące tę dolegliwość przyjąć można dopiero wtedy, kiedy zezwoli na to lekarz.

Zdjęcie: Fotolia.pl

Autor

Jestem absolwentem Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Spośród wszystkich medycznych specjalności najbardziej interesują mnie aspekty związane z pediatrią i psychiatrią – planuję specjalizować się w psychiatrii dzieci i młodzieży. Wolne chwile spędzam na czytaniu (nie tylko medycznych pozycji ) oraz staram się jak najwięcej czasu spędzać na świeżym powietrzu – jazda na rowerze czy spacery najlepiej mnie relaksują.