Pierwsza pomoc przy zakrztuszeniu i zachłyśnięciu

Zakrztuszenia i zachłyśnięcia należą do jednych z najczęstszych sytuacji, które mogą przytrafić się naszemu dziecku, a które o ile nie wiemy co robić, mogą zakończyć się tragicznie. Po pierwsze niemowlęta nie potrafią jeszcze dobrze gryźć, również połykanie jest czynnością której stopniowo się uczą. Po drugie wkładają do buzi niemalże wszystko co wpadnie im w ręce. Jeśli dziecko się krztusi, nie może złapać tchu, musisz reagować natychmiast. Ważne, by w takiej sytuacji działać jak automat i wiedzieć co trzeba wykonać. Jak krok po kroku udzielić pomocy w przypadku zakrztuszenia? Na co zwrócić szczególną uwagę?

Zakrztuszenia najczęstszym stanem nagłym wymagającym udzielania pierwszej pomocy dzieciom

Każdy rodzić powinien zadbać o pozyskanie podstawowej wiedzy z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. To rodzaj wiedzy, której miejmy nadzieję nigdy nie będziemy zmuszeni wykorzystać, ale zdecydowanie warto ją posiadać. Zapytałam rodziców dzieci 3-, 4- i 5 - letnich o częstości zdarzeń nagłych wśród ich dzieci. Zdecydowanej większości z nich (80%) w trakcie sprawowania opieki nad nimi wydarzyły się sytuacje wymagające podjęcia działań ratowniczych. Do najczęstszych stanów nagłych w jakich udzielali oni pomocy swojemu dziecku należało zakrztuszenie i krwawienie^[1]. A zatem, co powinniśmy zrobić w przypadku zakrztuszenia?

Najważniejsze w każdej nagłej sytuacji związanej z zagrożeniem życia - WOŁAMY GŁOŚNO O POMOC – wzywamy zespół ratownictwa - numer 999 lub 112.

KROK 1: Jeśli widzimy ciało obce w buzi dziecka, usuwamy je!

W przypadku gdy zakrztuszenie dotyczy niemowlęcia należy na początku udzielania przez nas pomocy sprawdzić czy ciało obce widoczne jest w buzi dziecka. Jeśli je widzimy próbujemy wyjąć je za pomocą małego palca jednym, zdecydowanym ruchem. ALE UWAGA! W sytuacji gdy niczego nie widzimy nigdy nie działamy „na ślepo”, próbując wyciągnąć coś czego nawet nie widzimy. W zdecydowanej większości przypadków wepchniemy przedmiot głębiej!

KROK 2: Oceniamy rodzaj kaszlu

Następnie oceniamy rodzaj kaszlu - czy jest efektywny bądź nieefektywny. Jeśli niemowlę kaszle i robi to efektywnie to pamiętajmy, że naturalny odruch kaszlowy jest skuteczniejszy i bezpieczniejszy niż którykolwiek z rękoczynów dokonanych przez ratującą osobę:

• Kaszel efektywny to taki, który słyszymy wyraźnie. Widzimy, że niemowlę nabiera powietrza do płuc, płacze i jest z nami „w kontakcie”. Jeśli dziecko kaszle efektywnie nie zmieniamy jego pozycji, oczekując iż naturalny odruch kaszlowy pomoże dziecku w usunięciu ciała obcego z dróg oddechowych.
• Kaszel nieefektywny to taki, który jest bezdźwięczny, słabo słyszalny. Widzimy, że dziecko nie może oddychać, łapie powietrze jak „rybka bez wody”. Niemowlę nie płacze, sinieje. Jest to moment, w którym trzeba zacząć działania ratownicze.

KROK 3: Działamy aktywnie

1. Kładziemy dziecko na przedramieniu głową w dół – tak by nasza dłoń trzymała za jego żuchwę (okolicę bródki). Nasza ręka ma za zadanie przytrzymać główkę, a tym samym udrożnić drogi oddechowe.
2. Uderzamy dziecko mocno nasadą drugiej dłoni 5 razy w okolicę międzyłopatkową.
3. Odwracamy dziecko na plecy, aby zaobserwować czy przedmiot został usunięty oraz czy stan poszkodowanego się zmienił.
4. Jeśli stan nie zmienił się – 5 razy uciskamy dwoma palcami dolną część klatki piersiowej, drugą ręką podtrzymujemy główkę.
5. Jeśli stan dziecka nie zmienił się – na zmianę uderzamy dziecko między łopatkami i uciskamy klatkę piersiową aż do czasu kiedy ciało obce wypadnie albo dziecko straci przytomność

Jeśli niemowlę straciło przytomność rozpoczynamy algorytm postępowania w przypadku zatrzymania krążenia!

Jeżeli nasze działania przyniosły pożądany skutek - dziecko zaczęło oddychać - układamy je na boku, zapewniamy komfort psychiczny i cieplny oraz oczekujemy na przybycie pogotowia. Pamiętajmy, że cały czas musimy monitorować stan niemowlęcia. Jeśli się pogarsza, działamy!

W przypadku, gdy stan niemowlęcia się nie zmienił mimo wykonywanych czynności dalej wykonujemy algorytm postępowania w przypadku zatrzymania krążenia oczekując na przyjazd karetki.

Rycina 1. Postępowanie w przypadku zakrztuszenia (Opracowanie własne na podstawie: Algorytmu postępowania w przypadku niedrożności dróg oddechowych spowodowanej ciałem obcym u dzieci. Polska Rada Resuscytacji, Wytyczne resuscytacji 2015 [2])

Jak zapobiegać zakrztuszeniom lub zachłyśnięciom?

Przede wszystkim:

• Usuń wszelkie drobne przedmioty z zasięgu rączek dziecka
• Dostosuj rodzaj zabawki do wieku dziecka (informacja znajduje się zawsze na opakowaniu)
• Kupując zabawki najlepiej wybieraj te z atestem. Upewnij się, że są wykonane solidnie, nie mają żadnych drobnych elementów, które mogłyby się odłamać
• Zabawki starszego rodzeństwa schowaj wysoko w zamykanych pojemnikach
• Dopilnuj, aby dziecko jadło siedząc, a nie biegało z jedzeniem po całym domu
• Staraj się nauczyć dziecko, aby nie rozmawiało podczas jedzenia.

Pamiętajcie, że zdecydowanie warto zawczasu przygotować się do takich sytuacji, tym bardziej, że one naprawdę mają miejsce. Nabywanie i poszerzanie wiedzy własnej w oparciu o czytanie dostępnej literatury tematu jest bardzo ważne. Jednak same algorytmy postępowania nawet wyuczone „na pamięć”, a nie poparte nauką działania na fantomach w trakcie zajęć praktycznych mogą okazać się trudne do prawidłowego wykonania, dlatego zachęcam do kursu. Czujne oko instruktora, jego wiedza i doświadczenie pomogą w utrwaleniu wiedzy, skorygowaniu błędów, a także wpłyną na zmniejszenie poczucia lęku przed wykonywaniem czynności ratowniczych.

Zdjęcie: Fotolia.pl All rights reserved

Bibliografia:

[1] Błachnio M., Bączek G., Dmoch - Gajzlerska E. Potrzeby edukacyjne rodziców w zakresie pierwszej pomocy. Poł. Nauka Prakt. 2014; 4: 8-14.

[2] Podsumowanie kluczowych zmian w Wytycznych resuscytacji 2015 ERC (Dostęp dnia 5.04.2017) Dostępny w internecie: http://www.prc.krakow.pl/wyt2015/Podsumowanie.pdf

Autor