Kalendarz szczepień 0-3 lat

Zaraz po urodzeniu noworodek posiada wrodzoną odporność. Te naturalne przeciwciała zostały przekazane dziecku jeszcze w okresie życia płodowego. Kolejną dawkę otrzymał tuż po porodzie podczas pierwszego kontaktu z matką lub ojcem. Niestety nie oznacza to, że dziecko jest bezpieczne. Z czasem odporność dziecka spada, zaczynają się infekcje, a jego układ immunologiczny dopiero uczy się walki z bakteriami i wirusami. Będzie on się rozwijał przez kolejne lata, a pełną odporność uzyska w okolicy 12-15 roku życia, dlatego warto wspomóc układ odpornościowy szczepieniami. Zobacz, jak wygląda kalendarz szczepień obowiązkowych dla dzieci w wieku 0-3 lat

Kalendarz szczepień obowiązkowych

W Polsce szczepienie dzieci jest obowiązkowe. Każdego roku Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) publikuje kalendarz szczepień obowiązkowych u dzieci oraz schemat szczepień dodatkowych. Schemat ten powinien być doskonale znany każdemu lekarzowi rodzinnemu i pediatrze, ale warto, aby także rodzice zapoznali się z nim jeszcze przed planowaną wizytą. Znajdziecie go tu. Co prawda, jeśli zapomnimy o wizycie szczepiennej, nie musimy się szczególnie martwić. Powinniśmy bowiem dostać wezwanie z przychodni, w której dziecko jest zapisane. W ich obowiązku jest informowanie rodziców, umawianie dzieci na szczepienia i prowadzenie kalendarza szczepień każdego zapisanego dziecka.

Szczepienia zgodnie z kalendarzem GIS są bezpłatne, ale obowiązkowe. Oznacza to, że ich unikanie, może wiązać się z konsekwencjami prawnymi.

Od 2017 r. mamy kilka zmian w kalendarzu szczepień:

• najważniejszą zmianą jest wprowadzenie od 1 stycznia 2017 roku do szczepień refundowanych szczepionki przeciw pneumokokom. Szczepionka będzie podawana w 3 dawkach. Wszystkie dzieci urodzone po 1 stycznia 2017 r. zostaną objęte refundacją. Wcześniej bezpłatną szczepionkę dostawały jedynie dzieci z grup ryzyka i wcześniaki.
• W 2017 r. dzieci dostaną bezpłatnie bezpieczniejszą szczepionkę przeciw polio. Będzie to szczepionka inaktywowana (IPV), "zabita".

Szczepić czy nie szczepić danego dnia?

Przed każdym szczepieniem dziecko powinno być dokładnie zbadane przez lekarza mającego doświadczenie w szczepieniach małych dzieci. Lekarz musi upewnić się, że dziecko może być poddane szczepieniu. Wszelkie poniższe stany, będą stanowiły przeciwwskazanie do wykonania szczepień, zwłaszcza tych zawierających żywe drobnoustroje (odra, świnka i różyczka, ospa wietrzna, gruźlica, rotawirusy, żółta febra). Do stanów tych należą:

• wysoka gorączka,
• nasilenie objawów infekcji,
• ciężkie niedobory immunologiczne,
• wstrząs anafilaktyczny po poprzednich dawkach szczepionki,
• przyjmowanie sterydów w dużych dawkach,
• oraz niektóre inne stany.

Lekarz musi pamiętać również o koniecznym, 4. tygodniowym odstępie pomiędzy dwiema szczepionkami zawierającymi żywe drobnoustroje.

Szczepienia nie powinny być odraczane, jeśli dziecko ma na przykład lekki katar czy kaszel.

Dlaczego w pierwszych miesiącach życia szczepimy tak często?

Szczepienie dzieci jest jak dotychczas najskuteczniejszą metodą ich ochrony przed groźnymi chorobami zakaźnymi. Dzięki programom szczepień profilaktycznych nie musimy bać się tak groźnych chorób, jak polio, czy gruźlica. Jak działa szczepionka? To preparat pochodzenia biologicznego, którego zadaniem jest pobudzenie układ immunologiczny do wytworzenia odporności przeciw chorobie. Po wprowadzeniu do organizmu dziecka pozbawionych właściwości chorobotwórczych drobnoustrojów lub ich fragmentów organizm odpowiada wytworzeniem swoistych przeciwciał, które zapewniają ochronę przed chorobą na wiele lat. Aby wytworzyć pełną odporność, niektóre szczepionki muszą być powtarzane kilkakrotnie, dlatego maluszek w pierwszych miesiącach życia będzie częstym gościem w punkcie szczepień.

Faktycznie, dziecko w wieku od 0 do 3 lat przechodzi najwięcej szczepień. Jest to o tyle ważne, że układ odpornościowy małego dziecka jest bardzo słaby. Co więcej, wrodzona odporność, którą dziecko otrzymało od matki jeszcze podczas okresu płodowego oraz tuż po porodzie maleje zaraz po skończeniu przez dziecko 6. tygodnia życia. Pojawia się tzw. luka odpornościowa, dołek immunologiczny. Również przeciwciała pochodzące z mleka matki, wraz z upływem czasu, chronią je coraz słabiej. Stąd konieczność intensywnego szczepienia.

Kiedy i jak szczepimy?

Standardowy kalendarz szczepień obowiązkowych od urodzenia do ukończenia 3 roku życia wygląda następująco:

• Jeszcze na oddziale noworodkowym (pierwsze doby po porodzie) dziecko powinno być zaszczepione przeciwko gruźlicy i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Obecnie stosuje się tylko jedną dawkę szczepionki przeciwko gruźlicy (przy masie ciała powyżej 2000g) oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (to szczepienie będzie obowiązkowe jeszcze dwukrotnie – w drugim i siódmym miesiącu życia dziecka).
• Na kolejne szczepienie rodzice umawiają się w wybranej dla dziecka przychodni. Pierwszą wizytę szczepienną po wyjściu ze szpitala najlepiej umówić w 6-8 tygodniu życia dziecka, kolejne według kalendarza szczepień.
• Po szczepieniu przeciwko gruźlicy i WZW B czeka nas szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi. Odpowiednio dawki szczepienia dziecko będzie otrzymywać w 2. miesiącu życia, 3-4 miesiącu życia, 5-6 miesiącu życia, 16-18 miesiącu życia.
• Haemophilus influenzae typu b. Szczepimy w 2. miesiącu życia, 3-4 miesiącu życia, 5-6 miesiącu życia, 16-18 miesiącu życia
• Polio - szczepionką IPV szczepimy w 3-4 miesiącu życia, 5-6 miesiącu życia, 16-18 miesiącu życia
• Na odrę, świnkę i różyczkę czeka nas szczepienie w 13-14 miesiącu życia
• I na pneumokoki: szczepionką Synflorix 10 – należy zaszczepić między 6. tygodniem życia, a 6. miesiącem życia trzema dawkami w odstępie co najmniej 1 miesiąca oraz podać dawkę uzupełniającą w wieku 12-15 miesięcy.

U małych dzieci staramy się szczepić domięśniowo w przednioboczną powierzchnię uda lub mięsień naramienny. Dokładne miejsce wkłucia, tzn. informacja o tym, w którą część ciała zaszczepiliśmy dziecko, powinno być zawsze podane w książeczce zdrowia dziecka. Wyjątkiem jest tu szczepienie przeciwko gruźlicy, które podajemy w inny sposób.

Objawy niepożądane

Przed wykonaniem szczepienia lekarz lub pielęgniarka wykonująca szczepienie powinni poinformować rodziców o możliwości wystąpienia tzw. objawów poszczepiennych, a także powinni poinstruować, co rodzice mają zrobić, jeśli takowe wystąpią. Generalnie, jeśli po szczepieniu pojawią się jakiekolwiek objawy niepożądane, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który powinien wypełnić druk na niepożądany odczyn poszczepienny oraz wysłać go niezwłocznie do sanepidu.

Część dzieci z uwagi na wady wrodzone, małą masą urodzeniową, liczne infekcje, a także dzieci urodzone i wychowane poza terytorium Polski, będą przyjmowały szczepionki według indywidualnego kalendarza szczepień. Kalendarz ten ustala lekarz prowadzący samodzielnie lub po konsultacji z odpowiednią poradnią szczepień.

Szczepienia bezpłatne czy płatne?

Część rodziców wybiera dla swoich pociech szczepionki płatne. Do takich należą wszystkie szczepienia zalecane oraz szczepionki skojarzone. Dlaczego rodzice decydują się na szczepionki skojarzone (wieloskładnikowe), skoro mogą wybrać darmowe szczepienia? Najczęstszym powodem takiej decyzji jest chęć zaoszczędzenia dziecku cierpień i stresu związanego z licznymi wkłuciami. Szczepionki skojarzone zawierają liczne drobnoustroje - uodparniają one dziecko przeciwko kilku chorobom jednocześnie, w jednym zastrzyku. Dzięki temu charakteryzują się znacznie mniejszą ilością wkłuć niż szczepionki refundowane. Dla przykładu Pentaxim (koszt jednej szczepionki to około 140 zł) – zawiera toksoid błoniczy i tężcowy, szczepionkę przeciwko krztuścowi, H. influenzae typu b, poliomyelitis. A zatem 5 w 1. Wybierając tę szczepionkę na jednej wizycie wykonujemy jedno wkłucie zamiast trzech.

Do najczęściej stosowanych szczepionek skojarzonych należą:

• 3 w 1 (MMR) - przeciwko: odrze, śwince i różyczce,
• 5 w 1 (DTPa + IPV + Hib) - przeciwko: błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, Hib,
• 6 w 1 (DTPa + IPV + Hib + wzw B) - przeciwko: błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, Hib, wzw B.

Szczepionki monowalentne czy skojarzone?

Mówiliśmy już o mniejszej ilości wkłuć w przypadku szczepień skojarzonych, co za tym idzie mniejszym stresie i bólu dla dziecka. W tym miejscu warto wspomnieć o jeszcze jednym atucie szczepionek 5 w 1 i 6 w 1, a mianowicie bezkomórkowym komponencie krztuśca. Szczepionka przeciwko krztuścowi wchodząca w ich skład zawiera właśnie acelularny (bezkomórkowy) składnik krztuśca. Dzięki temu rzadziej występują po nich reakcje poszczepienne, np. wysoka temperatura. Natomiast szczepionka tradycyjna, za którą nie musimy płacić, zawiera formę pełnokomórkową (tzw. DTPw) - znajdują się w niej całe komórki bakterii.

Powyższe nie dotyczy dzieci z grup ryzyka. Wcześniaki, dzieci urodzone z wagą poniżej 2500 g i te ze wskazaniami neurologicznymi będą otrzymywać szczepionkę z bezkomórkowym komponentem krztuśca (DTaP) bezpłatnie.
 

Szczepienia zalecane

Kolejna kwestia to szczepienia zalecane - czyli szczepionki przeciwko innym, dość częstym chorobom, które obowiązkowe nie są, a przeciwko którym profilaktyka nie jest refundowana z budżetu państwa, czyli koszty pokrywają rodzice.

Jak wyglądają koszty szczepień zalecanych?:

• na rota wirusy (koszt dwóch szczepionek Rotarix to około 800 zł),
• przeciwko grypie (2 dawki szczepionki to wydatek około 55 zł, szczepienie powtarza się co roku, ale już tylko jedną dawką – koszt około 27 zł),
• meningokoki (w zależności o rodzaju – typu B, C, A itp. – dostępne szczepionki Bexsero, NeisVac-C  - koszt profilaktyki to co najmniej kilkaset złotych).
• rzadziej szczepi się na ospę wietrzną, czy wirusowe zapalenie wątroby typu A.

Rodzicom, którzy dopytują o szczepienia, zawsze powtarzam, że warto szczepić dzieci, nawet pomimo znacznych kosztów szczepionki. Jak dotąd nie wymyślono nic lepszego niż szczepienia, a koszty hospitalizacji, rehabilitacji, czy powikłań po zachorowaniu są znacznie poważniejsze. Warto to wziąć pod uwagę.

Jakie choroby wchodzą w skład programu szczepień obowiązkowych?

Szczepienia obowiązkowe zgodnie z aktualnym programem szczepień prowadzone są od chwili narodzin dziecka aż do 19. roku życia. W Polskim Kalendarzu Szczepień Ochronnych wśród szczepień obowiązkowych dominują szczepionki monowalentne – pojedyncze (chroniące tylko przed jedną chorobą). Szczepimy przeciw:

• gruźlicy,
• błonicy,
• krztuśćcowi,
• polio,
• odrze,
• śwince,
• różyczce,
• tężcowi,
• wzw typu B,
• Hib
• od 2017 r. również przeciw pneumokokom,

Szczepienia zalecane - dodatkowe

Jak już powiedzieliśmy, w Polsce są one płatne, natomiast w wielu krajach UE są to również szczepienia obowiązkowe, a co za tym idzie bezpłatne. Do szczepień zalecanych zaliczamy szczepionki przeciw:

• rotawirusom,
• wzw typu A,
• meningokokom,
• grypie,
• ospie wietrznej,
• kleszczowemu zapaleniu mózgu.

Szczepienia zalecane refundowane przez NFZ (określone przypadki):

Szczepienia przeciwko ospie wietrznej:

• dzieci do 12 roku życia z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby
• dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji
• dzieci zakażone wirusem HIV
• dzieci przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią.

Podczas pierwszej wizyty u lekarza pediatry poproś, aby omówił z Tobą kalendarz szczepień i pomógł dopasować go do indywidualnych potrzeb Twojego dziecka.

Przeczytaj również:

Czego dotyczą zmiany w kalendarzu szczepień na 2016 r.? >>>

Zdjęcie: Fotolia by © Dmitry Naumov All rights reserved

Autor